Đạo Phật với thanh niên thời hội nhập

z4238508108108_e80de15da87bb2317687f3a061f1aa4e_2.jpgKhóa tu một ngày tỉnh thức tại chùa Bửu Đà 

Đa số người Việt Nam cho rằng Đạo Phật chỉ dành riêng cho các bậc già nua tuổi tác, nhờ câu kinh tiếng kệ an ủi những ngày cuối đời, hoặc kẻ bị tình đời đen bạc hay người đã mấy phen vấp ngã trên bước đường công danh quay về nương tựa cửa Thiền.

Thực ra, đạo Phật là đạo của tuổi thanh xuân đầy sức sống và tha thiết yêu đời. Tuổi trẻ có đủ phương tiện thực hiện giáo lý cao siêu của Phật, và tuổi trẻ mới đủ bầu nhiệt huyết hăng hái quả cảm trên con đường tự giác, hướng đến một cuộc sống tích cực.

Thế hệ thanh thiếu niên là những người tiếp cận với xã hội văn minh nhiều nhất. Tuổi trẻ năng động dễ dàng hành động theo bản năng thích hợp cho những kế hoạch mới hơn là lo cho những công việc an bài, họ lao vào mục đích mà không biết xét phương tiện thích nghi.

Mỗi ngày họ tiếp xúc những hiện tượng tiêu cực và lung lạc theo thói hư tật xấu, mãi mê thái quá với những nhu cầu vật chất hiện đại. Cuộc sống hiện đại hóa ngày càng dẫn dắt lớp trẻ đi vào con đường sai lạc, trái nhân tính đạo đức, gây ảnh hưởng không nhỏ cho gia đình, xã hội.

Thời kỳ hội nhập cũng chính là một cơ hội tốt cho tuổi trẻ thanh niên (nói chung) và tuổi trẻ Phật giáo (nói riêng) có đủ những điều kiện thuận lợi về mọi mặt cả vật chất lẫn tinh thần, để phát huy kiến thức, sở trường và tiềm năng của chính mình.

Ðạo pháp cũng cần tuổi trẻ để thể hiện bản hoài tiếp vật lợi sinh của mình, cho nên Phật giáo đã có một bước tiến triển mạnh mẽ ở khắp mọi miền đất nước, tạo những điều kiện cho họ thành đạt công danh và phát triển nhân cách, thuận lợi ấy đôi khi sẽ là liều thuốc bổ dưỡng trợ lực.

Tuổi trẻ học Phật là tự thực tập khả năng tư duy bén nhạy, linh hoạt, để có thể nhìn thẳng vào bản chất sự sống. Cho nên, học Phật pháp không hề cản trở sự học của thế gian pháp; kiến thức Phật học không xung đột với kiến thức thế tục. Duy chỉ có điều khác biệt, là học Phật khởi đầu đi từ thực trạng đau khổ của nhân sinh để nhận thức đâu là hạnh phục chân thật. Bi và trí là đôi cánh chắc thật sẽ nâng đỡ tuổi trẻ bay lượn vào suốt không gian vô tận của đời sống.

Làm sao để lôi cuốn thành phần thanh thiếu niên đến chùa? – Mô hình “Gia đình Phật tử” là một trong những hình thức sinh hoạt phù hợp, có thể hướng dẫn giới trẻ đến với đạo Phật. Ở đó các em vừa được học giáo lý Phật đà, vừa được tham gia những trò chơi sinh động giúp các em phát triển trí thông minh nhanh nhẹn, và được sống trong tình thương yêu đoàn kết như một gia đình. Mỗi ngôi chùa nên thành lập Gia đình Phật tử, nếu như ngôi chùa nào không hội đủ các điều kiện thành lập Gia đình Phật tử, thì cũng nên mở lớp học giáo lý hướng dẫn quần chúng và điều quan trọng nhất là hướng dẫn thanh thiếu niên.

Đối với những người đi chùa nhưng chưa hiểu đạo Phật, họ đến chùa vì tín ngưỡng hay chỉ để cầu nguyện một điều gì đó thì chúng ta phải có phương cách giúp họ hiểu giáo lý đạo Phật. Vì vậy mỗi ngôi chùa nên cử ra một vị Tăng hay Ni giảng một thời pháp ngắn cho họ nghe, ngoài việc thuyết pháp, chúng ta còn phát cho họ băng đĩa, kinh sách để họ xem và tự ng­hiên cứu thêm.

Phần đông đạo Phật vẫn chưa hấp dẫn được giới trẻ nên những người đi chùa thường là những người lớn tuổi vì người đời cứ quan niệm “trẻ vui nhà, già vui chùa”. Họ cứ nghĩ ngôi chùa chỉ dành cho người già, vì thế mà người đời cứ đợi đến tuổi xế chiều mới nghĩ đến việc đến chùa tu tập, làm phước để an hưởng quãng đời còn lại. Người lớn tuổi đến chùa tu tập là một điều vô cùng tốt nhưng không lẽ đạo Phật là đạo chỉ dành cho người già hay sao?

Một số đông quần chúng theo đạo Phật bằng tín ngưỡng, họ đến chùa lễ Phật cầu nguyện như một nhu cầu quen thuộc hay để thỏa mãn một ước vọng thầm kín nào đó. Người trí thức ngại đến chùa vì đến chùa họ bị lạc lỏng giữa biển người với mùi nhang khói nghi ngút. Người trẻ ít đến chùa vì chúng nghĩ đến chùa để làm gì khi những thú vui ngoài xã hội đang cuốn hút lấy họ. Chính vì vậy mà nền triết lý sống hết sức thực dụng của đạo Phật vẫn chưa được xã hội biết đến nhiều.

Có một lĩnh vực vô cùng quan trọng mà lớp trẻ hiện nay đang thiếu, đó là đạo đức tâm linh. Tâm linh có thể chuyển hóa con người hướng thiện, khi họ thật sự hiểu được và hiểu đúng giá trị đích thực của cuộc sống. Hành trình tâm linh giúp con người từ phàm phu trở nên thánh thiện. Hành trình tâm linh đi từ mảnh đất tâm và mục đích đến cũng là từ mảnh đất tâm. Tâm linh vô cùng mầu nhiệm và huyền bí, đây là tiến trình để hoàn thiện phẩm hạnh đạo đức.

Thanh niên thiếu nữ thời hiện đại đang rất yếu về mặt tinh thần tâm lý, dễ bị kích động, dễ buồn, dễ vui, nông nổi, dễ bị sa ngã cám dỗ. Xã hội thì có quá nhiều ô nhiễm không hạn chế được. Chỉ có cách là tạo sức đề kháng ở trong tâm thức của người trẻ tuổi để họ đứng vững trước sự tấn công của dục vọng.

Thanh niên Phật tử có lý tưởng, có huấn luyện thì có khả năng kiểm soát, tự chủ cao hơn thanh niên không có lý tưởng.

Thế hệ trẻ hôm nay đang đi tìm chỗ đứng cho chính mình trong sự tấn công của các nền văn hoá khác biệt, các cám dỗ tha hoá ngày càng hấp dẫn, sự kích thích bản năng ngày càng mạnh và tinh vi. Ðồng thời, sự tự khẳng định mình là một mục tiêu mà rất đông bạn trẻ thời đại hướng đến, xem đó như là ưu thế của tuổi trẻ. Nhưng tự khẳng định theo hướng nào? Có người đi ăn chơi bừa bãi để tự khẳng định mình, hút thuốc, uống rượu, hành động bạo lực… cũng để tự khẳng định mình.

Trước nay nạn bạo lực chỉ ở nơi tầng lớp thanh niên ít học, thành phần lao động, hoặc những thành phần tha hóa khác… nhưng ngày nay bạo lực đã đi vào nơi “trồng người” – “Bạo lực học đường”, biểu hiện ở những con người được coi là hiền lành, thông minh.

Một xã hội mà giá trị vật chất được tôn vinh, sự giả dối được coi là sự thành công… thì nhân cách của con người đã bị lệch lạc vì bị các giá trị phổ biến của xã hội ảnh hưởng.

Chương trình giáo dục thanh niên Phật tử cần định hướng mục đích, tạo môi trường, điều kiện cho thanh thiếu niên Phật tử tu dưỡng đạo đức, nâng cao nhận thức về bản chất và giá trị của đời sống, rèn luyện bản thân để có khả năng xây dựng đời sống hạnh phúc, thông qua lý tưởng của một người Phật tử trên cơ sở bốn phạm trù mà Phật dạy:

1. Xây dựng lý tưởng hướng thượng, củng cố niềm tin vào giá trị đạo đức, giải thoát qua nhân cách của Phật, Pháp và cộng đồng Tăng chúng.
2. Thiết lập nguyên tắc sống với năm Giới, mười Giới. Qua đó, giáo dục ứng xử chuẩn mực nơi hành vi và ngôn ngữ, đồng thời nâng cao đời sống tinh thần, tâm lý đạo đức.
3. Xây dựng các mối quan hệ hài hòa như quan hệ giữa cha mẹ, con cái, vợ chồng, anh em, bạn bè, thầy tổ, chủ tớ, tập thể, xã hội, quốc gia, nhân loại, thiên nhiên… nói chung là để có khả năng sống hài hòa với con người và thế giới chung quanh.
4. Phát triển trí tuệ, khả năng tự tri để vượt qua chi phối bản năng: tham, sân, lười biếng, manh động, hoài nghi. Thiết lập một tâm hồn ổn định, trầm tĩnh, tự chủ và sáng suốt.

Thanh niên cần có một môi trường sống vui tươi và lành mạnh. Xây dựng môi trường (hay còn gọi là sân chơi) cho thanh thiếu niên là điều quan trọng bậc nhất. Ngoài xã hội có quá nhiều sân chơi cho thanh thiếu niên, vì đây là đối tượng có số lượng đông đảo, dễ dãi và nhiều thị hiếu. Những sân chơi thiếu lành mạnh dễ hấp dẫn thanh niên và làm suy thoái nhân cách của thanh niên. Môi trường ở trong một ngôi chùa thì luôn lành mạnh cộng với bạn hữu hiền lành, với người thầy mẫu mực, sẽ là môi trường sinh hoạt tốt cho thanh niên.

Thanh niên cần được trang bị thái độ ứng xử, cần được huấn luyện huấn luyện những kỹ năng sống như kỹ năng kiểm soát bản thân, kiểm soát tâm lý, kỹ năng ứng xử hài hòa, kỹ năng tập luyện sức khỏe. Đây là những kỹ năng mà đạo Phật có nhiều ưu thế. Ví dụ như giáo dục kỹ năng thiền định, một trong những kỹ năng được xem là giải pháp nâng cao chất lượng sống cho con người thời đại, vốn đối mặt quá nhiều căng thẳng và áp lực trong công việc, học tập và trong cảm xúc.

Chương trình sinh hoạt linh động để hấp dẫn thanh niên, cân bằng các lãnh vực: Đạo lý, thực tập, giao lưu, giải trí, âm nhạc…

Nói chung, một chương trình hấp dẫn thanh niên đòi hỏi phải phù hợp với tâm sinh lý thanh niên, phù hợp với những ước mơ cao đẹp của tuổi trẻ; những phương thức rèn luyện cần phải thực tiễn để khi một thanh niên đến với một ngôi chùa sẽ có cảm hứng, nhận được những ích lợi mà không nơi nào có được.

Quả thực, rất khó cho những ngôi chùa bình thường phải gánh thêm gánh nặng giáo dục thanh thiếu niên, nhưng với tổ chức của Giáo hội ở cấp cơ sở thì không phải là không khả thi. Chúng ta đã có kinh nghiệm qua những tổ chức giáo dục thanh thiếu niên như tổ chức Gia Đình Phật Tử, Câu Lạc Bộ Thanh Niên Phật Tử, và các đạo tràng cũng thường quy tụ thanh thiếu niên tu học định kỳ…

Vấn đề là, đề ra chính sách thích hợp, tạo hành lang pháp lý, xây dựng đội ngũ nhân sự có khả năng và một kế hoạch hoạt động ngắn và dài hạn hợp lý.

Đạo Phật không hứa hẹn một thiên đàng xa xôi siêu thế, chỉ cần chúng ta nhìn thẳng vào thực tại, tìm ra những nguyên nhân đã gây cho ta bất hạnh và đau khổ, giúp trẻ có phương pháp thiết thực quán sát tự thân tự tâm bằng con đường tu tập thiền định, có những việc làm thánh thiện để được lợi mình lợi người.

                                                                                                                                                                  THÍCH THIỆN HẠNH